dengue infection

ေသြးလြန္တုတ္ေကြး

ဟုိတံုးကေတာ႕ ေသြးလြန္တုတ္ေကြးဆုိရင္ ကေလးေတြ မွာဘဲၿဖစ္တယ္လုိ႕ထင္မိခဲ႕တယ။္ ေနာက္ပိုငး္က်မွ လူႀကီးေတြ မွာလဲၿဖစ္တယ္ဆုိတာကို သိတယ္လို႕ေၿပာရင္ ည႔ံ႕ဖ်င္းရာမ်ားက်ေနမလား။ ညံ႕တာကေတာ႕ လူတုိငး္သိၿပီးသားမုိ႕လို႕ အေထြအထူးေတာ႕ မေၿပာခ်င္ေတာ႕ပါ.။

JD ရဲ႕ခ်စ္သူ ေသြးလြန္တုပ္ေကြးျဖစ္ၿပီး ေဆးရံုတင္ထားရတယ္ ဆိုလို႕ရွာဖတ္ႀကည္႕မိ တယ။္ ေရးထားတာေတြ ေတာ႕ အမ်ားႀကီးၿဖစ္မွာပါ။ ကိုယ္နားလည္သလိုဘဲ ဘာသာ ၿပန္လုိက္တယ္။ ဘယ္လုိကုသ ရမလဲဆုိတဲ႕အပိုငး္ကုိ စိတ္၀င္စားပါတယ။္ ကုိယ္ၿဖစ္ခဲ႕ရင္လည္းဆရာ၀န္ေတြ ဘယ္လုိကုသမလဲဆုိတာကုိ စိတ္၀င္စားတယ္ေလ. ။

အႀကမ္းဖ်ငး္ဖ်ားတာ ကို ၁၀ ရက္ပိုင္းထားတယ။္ ပထမပိုငး္ တစ္ရက္ေန သံုးရက္အထိက အဖ်ားရွိတဲ႕အပိုငး္. ဖ်ားမယ္။ ေရဓါတ္နည္းမယ္။ ေလးရက္နဲ႕ငါးရက္က အေရးႀကီးတဲ႔ဲအပိုငး္. ေရွာ႕ခ္ၿဖစ္နုိင္တယ္. ေသြးလြန္နုိင္တယ္။ အပိုငး္ ေၿခာက္ရက္ နဲ႕ ဆယ္ရက္ အထိက ၿပန္လည္နာလံထူတဲဲဲံအပိုင္းဆုိၿပီး သံဳးပိုင္းခဲြထားတယ္ . ။

ေသြးလြန္တုတ္ေကြး ဟုတ္မဟုတ္ဆုိတာကိုေတာ႕ လူနာကုိ စစ္ေဆးေတြ႕ရွိခ်က္ရယ္။ ဓါတ္ခဲြခန္းအေၿဖရယ္ကုိ ႀကည္႕ရလိမ္႕မယ္။

အဲံဒီေနရာမွာ HCT (haemotocrit) တစ္နည္းအားၿဖင္႕ PCV ( packed cell volume) လို႕ေခၚတဲ႕ အရာ က မ်ားေနခဲ႕လုိ႕ရွိရင္ အေရးႀကီးတယ္လုိ႕ခံယူရပါမယ္။

ၿပီးေတာ႕တစ္ခါ warning sign လုိ႕ေခၚတဲ႕အေရးၿကီးတဲ႕ အခ်က္အလက္ေတြ ကိုလည္း ေစာင္႕ႀကည္႕ရပါလိမ္႕မယ္။ shock ရၿပီလုိ႕ယူဆတာနဲ႕ ၿမန္ဆန္တဲ႕ တံုၿပန္မွဴ ေရဓါတ္ၿဖည္႕ဆည္းမွဴ႕ ကုိ အလ်င္အၿမန္လုပ္ေဆာင္ရပါမယ္။ တစ္ခါတစ္ေလမွာ ေသြးသြင္းမွဴဟာ သိ္တ္ၿပီးေတာ႕ မလုိအပ္ဘူး ဆုိတာကိုလည္းနားလည္ရပါမယ္။ အေၿခအေနနဲ႕ အခ်ိန္အခါေပၚမူတည္ပါတယ္။

ဘယ္အခါမွာ ေသြးလြန္တုတ္ေကြးလုိ႕သံသယရွိမလဲ
လူတစ္ယာက္က ရုတ္တရက္ဖ်ားလာၿပီး အေအာက္ပါအခ်က္အလက္ထဲက နစ္ခုေလာက ္ရွိခဲရင္ သံသယရွိပါၿပီ။
ခနၵာကုိယ္မွာ အႏ်ီစက္.အနီၿပင္ ေတြထြက္မယ္။
ႀကြက္သားေတြ နာမယ္။
ေခါင္းကုိက္မယ္။
အဆစ္အၿမစ္ေတြလည္းနာမယ္။
ေသြးစစ္တဲ႕အခါမွာ ( platelet ) က်ေနမယ္။
မ်က္စိအႏီးအနားတဝိုက္မွာ နာေနေနမယ္။
ေသြးထြက္မွဴရိီွမယ္။ ဥပမာ သြားဖံုးေသြးယုိမယ္။

သံသယရွိခဲ႕ရင္ သက္ဆုိင္ရာ႕က်န္းမာေရး ရ့ုံူးကုိ မပ်က္မကြက္ သက္ဆုိင္ရာ ဆရာ၀န္မွ သတင္းပို႕ရပါမယ္။

Warning sign
၀မ္နင္ဆုိငး္ရွိသလားလုိ႕ေမးေလ႕ရွိႀကပါတယ္ ဘာေတြလဲ ဆိုရင္..
ဗုိက္ေအာင္႕မယ္။ နာမယ္။
အန္မယ္။
ဗိုက္ထဲမွာေရရွိမယ္။ အဆုတ္ထဲမွာေရရွိမယ။္
သြားဖံုးေသြးယုိမယ္။
အားမရွိဘူး
ဂေယာက္ဂယက္ၿဖစ္မယ္။
အသည္းနဲနဲႀကီးလာမယ္။
ေသြးထဲမွာ HCV တက္ၿ႔ပီး
Platelet က်လာမယ္။

ေသြးစမ္းသပ္မွဴ
Dengue serology test လုိ႕ေခၚပါတယ္။
dengue IgM/IgG ဆိုၿပီးရွိပါတယ္။
IgM ကလက္ရွိအတြက္ ပိုအေရးပါပါတယ္။ IgM negative ဆိုတာ ေလာေလာဆယ္အတြက္ ေရာဂါမရွိလုိ႕အဓိပါယ္ရပါတယ္။ တကယ္လုိ႕မ်ား negative လုိ႕ ခုနစ္ရက္မတုိင္ခင္ အေၿဖရခဲ႕ရင္ ထပ္ပို႕ဘုိ႕လုိအပ္ပါတယ္။ Dengue Non-structural protein -1 (NS1 Antigen) ဆိုတာကေတာ႕ ငါးရက္မတုိင္ခင္မွာ စစ္နုိင္ခဲဲဲံရင္ ေရာဂါအမည္တပ္ဘုိ႕အတြက္ အေထာက္အကူၿဖစ္နိုင္ပါတယ္။

လူနာကိုႀကည္႕တဲ႕အခါ
ေရာဂါကုိထံုးစံအတုိင္းေမးၿမန္းၿပီးသကာလ. ဖ်ားတာ ဘယ္နစ္ရက္ရွိၿပီလဲဆုိတာ အန္မတန္အေရးႀကီးပါတယ။္ အဲဒီေပၚကမွ အဆင္႕ေတြ ကိုခဲြသြားလို႕ပါ။ အစားအေသာက္ဝင္႕ဲရဲ႕လားဆုိတာလည္းအေရးႀကီးတာဘဲ ။မစားနုိင္ဘူးဆုိတာ မေကာင္းဘူး. စားနုိင္တယ္ဆုိတာေကာင္းတယ။္ ေစာေစာက ေၿပာထားတဲ႕ဝမ္နင္ဆုိငး္ေတြ ကိုေမးႀကည္႕ရပါမယ။္ မရွိရင္ေကာင္းတယ။္ ရွိရင္မေကာင္းဘူးေပါ႕။

၀မ္းေလ်ာလားဆုိတဲေမးခြန္းကိုလည္းေမးရမယ္။ မွတ္ထားရမွာက ထံုးစံအတုိငး္မရွိရင္ေကာင္းတယ။္ ရွိရင္မေကာင္းဘူးလုိ႕ မွတ္ရမယ။္ ေသြးဘယ္နားကယုိသလဲေမးရမယ္။ သြားဖံုးမွ်ားေသြးယုိသလား. နေခါင္းေသြးမ်ားလွ်ံသလား။ ရာသီေသြးမ်ား သူ႕ရက္မဟုတ္ဘဲနဲ႕မ်ားထပ္လာေနသလား.. တစ္လထဲ နစ္ခါၿဖစ္ေနၿပီလား။ မူးသလား. ဂေယာက္ဂယက္မ်ားၿဖစ္သလား. တက္မ်ားသြားေသးလား။ ဆီးေရာသြားရဲ႕လား။ နည္းသလား ဘယ္တံုးက ေနာက္ဆ့ုံးသြားပါလိမ္႕ ။ အဲဒီလုိ မ်ိဴးေတြ နဲ႕ေလ႕လာရမယ္။

ေသြးေဖာက္ဘုိ႕လုိမယ္။ ေစာေစာက ေၿပာခဲ႕တာေတြ ကုိၿကည္႕ဘုိ႕အတြက္ ..အဲဒီ လုိမ်ိဴး မတတ္နုိင္ခဲ႕ရင္တတ္နုိင္တဲ႕ ေဆးရံုကုိ ခ်က္ခ်ငး္လြတ္ရပါမယ္။

ေသြးကို စဥ္ဆက္မပ်က္ အႀကမး္ဖ်င္း လုိအပ္သလို ေဖာက္ႀကည္႕ေနရမယ။္ အထူးသၿဖင္႕ဖ်ားၿပီးသံုးရက္ေနာက္ပိုင္းမွာ ပိုၿပိီးအေရးၿကီးတယ္ အဲဒီအခ်ိန္ဟာ အေရးႀကီးတဲ႕အခ်ိန္ၿဖစ္တယ္လုိ႕ေၿပာခဲ႕ၿပီးၿပီ။ လူနာက အဖ်ားေပ်ာက္ေဆးမေသာက္ဘဲနဲ႕ အဖ်ားမရွိေတာ႕တာ တစ္ရက္ နစ္ရက္ႀကာခဲ႕ၿပီ ဆုိရင္ေတာ႕ အေတာ္ေလး စိတ္ခ်လာရၿပီလုိ႕ဆုိမယ္ ။

ဘယ္အခ်ိန္ေဆးရ့ဳပို႕မလဲ
ဝမ္နင္ဆုိင္းေတြ ရွိခဲ႕ၿပီဆုိရင္
ေသြးယိုစီးမွူရွိခဲ႕ၿပီဆုိရင္
အစားအေသာက္မစားနို္င္ဘူးဆုိရင္
ဆီးနည္းခဲ႕မယ္ဆုိရင္
တက္သြားခဲ႕ၿ႔ပီဆုိရင္
ခနြာကုိေရဓါ္တ္ေၿခာက္ခန္းခဲရင္
ေသြးေပါင္ခ်ိန္က်ခဲ႕ရင္ေဆးရံုပို႕ပါ။

ပိုသတိၿပဴရမဲ႕လူနာမ်ိဴး
အသက္ႀကီး ၆၅ အထက္
ဆီးခ်ိုးူ ေသြးတိုးနလံုး ေရာဂါစံုရွီသူမ်ား
ကိုယ္ဝန္ရွိသူမ်ား
ေဆးရ့ဳေဆးခန္းနဲ႕ေဝးသူမ်ား တစ္ေယာက္ထဲေနထုိင္သူမ်ား..

ေသြးကို ဘယ္အခ်ိန္ဘယ္လုိေဖာက္တယ္ဆုိတာေတာ႕ေက်ာ္လုိက္ေတာ႕မယ္။

အရည္ဓါတ္လုိအပ္မွဴ
ေရဓါတ္က လူနာအတြက္ အန္မတန္မွ အေရးႀကီးပါတယ။္ အစားအေသာက္ကလည္းမ၀င္. အန္ကလည္းအန္ေနၿပီဆုိမွေတာ႕ ဓါတ္ရည္သြင္းဘုိ႕လုိအပ္ေနပါၿ႔ပီ.။ဒါေႀကာင္႕မုိ႕လည္း ေဆးရ့ံဳတင္ေသခ်ာေစာင္ႀကည္႕တာပါ။ ဘယ္လုိေပးမယ္ဆုိတာလဲေက်ာ္လုိက္ၿပီ။

ေသြးသြင္းကုသမွူ
ေသြးနဲနဲယဳိစီးမွဴ. ဆုိလုိတာက နာေခါငး္ေသြးယို. သြားဖံုးေသြးယို. ရာသီလာ. ခနြာကိုယ္မွာအနီစက္ထြက္. တိုင္းမွာ ေသြးသြင္းဘုိ႕မလုိအပ္ပါဘူး။ အဆက္မၿပတ္ ေသြးယုိစီးတဲ႕အခါ လုိအပ္တဲ႕အခါ မွသာ ေသြးသြင္းဘုိ႕လုိအပ္ပါတယ။္ အစာအိမ္မွန္ေၿပာငး္ႀကည္႕တာမ်ိဴး . အဆုတ္ထဲက ေရထုတ္တာမ်ိုးဆုိတဲ႕ စစ္ေဆးမွဴမ်ိူးကုိ ေတာ႕ဒီအခ်ိန္မွာ မလုပ္သင္႕ပါဘူး။

Reference:
http://moh.gov.my/MohPortal/cpgDetail.jsp?action=view&id=60